Гьар макътавлар яратгъаным ТЕНГИРге!

КЪУМУКЪ ИШ

Кумукские проблемы. Независимое издание

№10 Март 1992 г.

Болабызму, болмайбызму?

(Къоркъмас-Къаладагъы дискуссия жыйындан РЕПОРТАЖ)

13-нчю мартда 1992 йылда болду. «Тенгликни» активи де, къумукъ депутатланы группасы да жыйылгъан эди.

Биринчи масъала - Биз къатты аякъгъа туруп, къысматыбызны буруп, Къумукъистанны къуруп, азатлыкъгъа чыгъып, оразлы халкъ болмагъа БОЛАБЫЗМУ, БОЛМАЙБЫЗМУ?

Салав Алиев чыгъып айтды: - Биз БОЛАБЫЗ!

Верховный Совет, бизге басгъын этеген башгъа миллетли депутатланы тавушу булан, бизге къара къоркъутувлар бере. Пысып туругъуз, биз ихтияр бермейбиз, деп ультиматумча къарар да чыгъаргъан. Бизин янчагьанлар, гьали ярар, болугъуз эркин, деп пурман бергенче къарамакъ, ол къул болмакъны, аякъ тюпде къалмакъны ёлу.

Жагьчы кюйде Къумукъ Халкъны Съездин гьазирлеп турабыз. 21 Мартда, Тенгир-Аллагь буюрса, шо Ярыкъ, Сыйлы Съездни этме де этежекбиз.

Гьали Салав Алиевни шу «Болабыз!» деген лозунгундан сонг гелип башланып йиберди «Биз болмайбызлар!» - депутатлар, профессорлар, гьакимиятлар.

Экинчи масъала - Денгиз ягъа Анжи топуракъны «Новолак район» къурмагъа БЕРЕБИЗМУ, БЕРМЕЙБИЗМУ?

Биринчи масъалада «Болабыз» дейгенлар, мунда «Болмайбыз берип», «Бермейбиз», дей. Онда, алдагъы масъалагъа «Болмайбыз» дейгенлер, мунда «Болабыз», «Берип къояйыкъ» дей.

(Сёз арада шулай бир Баянлыкъ, Справка тарыкъ: о Анжи Топуракълагъа, ёкъ ерден, Таргъу-Тавну юртланы ери деп ат салып чыгъып къалды биревлер. Амма о Анжи Топуракъ буса - Тёбен Къазыныш бай-бийлени къотанлары, батагьлары. Дос яхшы, ва тюз яхшы.)

Гьы, яхшы. Башланды дискуссия. Тюрлю гъакъыл, жанлы гьислер сеслене. Къайнар, ялынлы болуп да гете.

Муна «Болмайбызны» лап гёрмекли активчиси Алибек Гьажиев чыгъып айтды оьзюню БОЛМАЙБЫЗ-ын.

Муна Шайых Исмайылов да чыгъып айтды оьзюню БОЛМАЙБЫЗ-ын.

Сёз арада айтайым: гьюрметли Шайых Исмайыловгъа шо Верховный Советни, именно ШО Верховный Советни, Президиумну члени болуп олтурмагъа тюшемукен, тюшмеймукен? Шонда бизин бир член болмакъ яхшымну, яда бир член де болмай къалмакъ яхшыму? ШО Верховный Советни ругьу Къумукъ халкъдан стерильно таза, фактически таза болгъан сонг, формально да таза болса яхшы тюгюлму ШО антикумукский Президиум?

Шо гьал Къумукъ халкъны янчма сюегенлеге ширма - шаршав тюгюлму: сайки, «муна чы, къурдаш, мунда къумукъ да бар, не сюесен, инжитме башыбызны, къыс авзунгну, аритур».

Шо бизин ерге урма, деп белсенген гьайымланы (деятеллени) хатиринден болмаса, Шайых Исмайылов, башгъа депутатлар протест гьисапда залдан гетгенде, лайыкълы кюйде олтуруп еринде, залда къаларму эдикен? Шо харлылыкъ болмаса о бугюн де къолуна «Болмас» лозунг тутарму эдикен?

Муна Тажутдин Бижамов да чыгъып оьзюню БОЛМАЙБЫЗ-ын айтды. Ол башлап «Тенгликни» ортакъчысы эди. Аста-аста ону ругьундан ари тайышды. Ону служба якъгъа тартып, бизге дос тюгюл гьайымлар, «Тенгликни» акъсакъмакъ деген операцияларындан бир акцияны этди.

«Служба» алып олай ариге чыкъгъанлар дагъы да бар. Яшав…

Амма Т. Бижамовну «министр юстиция» этгенде хыйлы къумукълар сююндю. Къумукъ гьакимлени арасында кёп-кёп ярайгъан уланлар да бар: къоркъач тюгюл, къоччакъ. Амма хыйлы-хыйлы къумукъ гьакимлер, юристлер, оьзюне бозаргъан къумукъ адамлагъа терс дуван этип (именно къумукъ адамлагъа!), оьзюню шо постгъа салгъан къумукъ тюгюл адамлагъа къуллукъ этип гелген.

Негагь къумукъгъа къуллукъ этсе де, шабагъаты оьзюню зукъарисинден ари чыкъмайгъан, къутсуз, берекетсиз гьакимлер. Къоркъачлар. Шолардан уьлгю алмас бугъай бизин янгы гьаким Т. Бижамов. Шу бугюнгю БОЛМАЙБЫЗ-зын да терсине буруп къояр бугъай.

Муна, чыгъып Ибрагьим Къуватов да оьзюню БОЛМАЙБЫЗ-зын айтды. Я, бу Къуватовда чы болар къуват, деп тура эдик, бу буса лап «болмайгъанлардан», лап авкъатсызлардан экен. Бу да депутат болуп ВерхСоветде олтура. Бир-бир депутатлар антикъумукъ ВерхСоветге арт берип таябыз деп язгъан. Оьз халкъыны герти сесин эшите. Амма бу Къуватов айта – «таймайман, дей, мени сайлавчуларым гери урмаса».

Я, шо сени сайлавчуларынга жыйылып герти гьукмусун айтмагъа сен кёмек этежекмусан, яда шолар гьужум этип чапса да, чаптакълар салып, тавушун сёндюрежекмусан? Муна, мен гелейим тангала, жыяйыкъ сени округунгу сайлавчуларын. Юрю гьали, юрю, деп Къуватов къарчакъ тавуш бермеди.

Муна, Умалат Насюрютдинов да оьзюню БОЛМАЙБЫЗ-ын айтды. Мени «ГКЧП позициямны» да, «БОЛМАЙБЫЗ» дейген тавушумну да Къакъа-Шура бир тавушдан якълай, дей.

Шо затгъа, тюзю, яманокъ уллу шеклик бар. Бу да намуслу кюйде, таза юрек булан исбат этмеге тюшеген зат: Умалат Насюрюдюнов Къакъа-Шура халкъны тавушундан тувгъанму, яда Къакъа-Шура халкъны тавушун бувгъанму?

Дагъы да Умалат Насюрютдюнов булай айта: Къакъа-Шураны халкъы харлылыкъда тюгюл, барлылыкъда, мадарлылыкъда яшай. Муна бугъар инанма бола. Дагъыдан-дагъы бай яшасын, «дагъидан-дагъи да горунмай яшасин Къакъа-Шура».

Амма унутма, гьей гиши: о юрт - Къумукъ элни ортасында. Гьалиге ол зарланып турагъан ягъа юртланы къанат тюбюнде. Шу ерде Йырчы Къазакъны сёзлери къыйыша: «Кант эте,деп айып этме ярамас, Канадагъы гюн тиймейген юртлагъа».

Абдурагьим Къандавуров. БОЛМАЙБЫЗ, дей. Магъа биревлер, дей, не ихтиярынг бар Къумукъ халкъны атындан сёйлемеге, деп айтгъан, дей. Неге болмай мени ихтиярым, дей. Англап болмай профессор.

Иш буса бишген картошка йимик простой. «Халкъны азатлыгъы» (азатлыгъы!), дейген адам, шо халкъдан тюсевлю ихтияр алмаса да ярай.

Амма «болмасын азатлыкъ», деп чакъырагъан адамны тутуп йиберип гёлек ягъасындан, бираз чайкъама да чайкъап, лап шулай сорамакъ сыйлы борч: «Не ихтиярынг бар!? Къайда сени шо лозунгну байракъ этип айлан, деп бир сама жамият берген мандатынг!? Сен Къумукъ халкъны янчагъан гючлени секретный сотрудниги, сексоту сама тюгюлмусан? Шу бетинг булан сен чыкъсанг дагъы-дагъы, болар сагъа бек хатирсиз къадагъа: сызгъырышлар, гьай, йымыртгъа, памидор булан атышлар».

Гьар ким оьз мнениесин айтмагъа ихтияры бар чы, дей. Тапгъансан сен де лап къыйынлы, къокъунчлу миллет массалада «плюраризмге» ер!

БОЛМАЙБЫЗ-ланы лап къужурлусу «Птицепром» эди. Бир сюйкюмлю, гьюрметли адам. Къуш йимик, къув йимик енгил. Хатиринг къалмасын деп, ондан ихтияр да алып, мен шулай Масхара этдим:

- Я къурдаш, сен ишингде «Птицепром» бусанг, о ВерхСоветге барагъанда, «Орёлпром» болмаса, «Петухпром» болуп сама неге бармайсан? Ёгъесе, башынгны чайкъап, ёлдан тайып неге къалмайсан?

- Сен гьали буссагьат, мени алдым булан, шулай деп олтурдунг: шо лагерь къурувдан бир зат да чыкъмады, биз шону булан биябур болдукъ.

Мен айтаман: биябур болгъанлар да бардыр бу арада, амма шо Хасавюртда къурулгъан Военный Лагерь Къумукъ халкъны ерге басгъан лап къатты ва игит аббаты.

Отгъа чий темир кюйде тюшюп, болат болуп чыныкъды Къумукъла!

Янгыз Военный Лагерни тюгюл, гьатта Къумукъ къатунланы Ачлыкъ Лагерини ич маънасына да шеклик эте, огъар яла яба, гьатта хи-хи деп мысхыллай. Дюр, дюр, шо даражагъа етгенлер де бар бу Къумукъ гьаракатны ичинде.

Муна Магьамат-Солтан, чыгъып Президиумда олтургъан. Къатунланы лагерин сёге. Не шариатгъа, не къылыкъгъа къыйышмай дей. Муна гьали де къайпанмай, калима къоша, реплика: «Яхшы айтгъанман, тюппе-тюз айтгъанман» дей.

Къатунланы АЧЛЫКЪ ЛАГЕРИ буса, бизин башгётеривню, восстаниени суратында, панорамасында нюрлю накъыш эди, брилиант (бурлиянт) юлдуз эди. Шонда ортакъчы болгъан гьар Къумукъ къатун шайых деген ат алмагъа тийишли. Маккагъа баргъанлагъа тюгюл абур этип билмейген халкъ - о адашгъан, авам, онгмагъан халкъ бола.

ВОЕННЫЙ ЛАГЕРЬ - о кёк-кёкюрев, огъар къошулуп АЧЛЫКЪ буса онда - яшмын, от-ялын эди!

Гьасили халкъ депутатлар, (аллагь къойса, «халкъ депутатлар»!) Къумукъ халкъгъа душман ВерхСоветни буйругъун алып, Къумукъ халкъны имангъа къайтармагъа гелген. Образумить народ и его вождей!

Гечип къойсун бирдагъы: гертилей шо баягъы «заводной игрушкалар» йимик, къуйрукъларын буруп-буруп йиберген. Шулай дей «Болмайбызлар»:

Биз болмайбыз душманланы йыкъмагъа,
Биз болмайбыз эркинликге чыкъмагъа,
Биз болмайбыз Къумукъистан къурмагъа,
Биз герекбиз сёнюп, оьлюп турмагъа…

Сонг башланып йиберди бу БОЛМАЙБЫЗ-ланы башына БОЛАБЫЗ, БОЛАБЫЗ, БОЛАБЫЗ-ланы ала толпаны! Янгур ява, бурчакъ ява, буз ява!

Биринчилей булагъа халкъны ругьу гьавлады. Булар, хатирсиз кюйде чайналды. Адамны языгъы чыгъар гъалгъа тюшдю! Гьатта бирлери, сувдан чыкъгъан тавукълардай болуп, хырындан-хырындан гетип, ёюлуп, ёкъ болуп къалма да къарады.

Халкъгъа хатири къалагъан адат ёкъ. Халкъ БОЛМАЙ-бызлагъа шулай деп, ТИЛЕДИ:

- Сиз халкъны имангъа къайтармагъыз, оьзюгюз имангъа къайтыгъыз. Образумьтесь вы!

Ят экстремистлеге къуллукъ этмей, зарлы Къумукъ халкъгъа къуллукъ этигиз. Сизин йимик адамланы тас этмек Къумукъ халкъгъа уллу балагь. Тувра юреклилер кёп бар, амма сиз де таймагъыз. Адашгъан уланлар йимик сесгенип, уянып, ата юртгъа къайтыгъыз - Возвращение блудных сынов в лоно отцовского дома неотвратимо!

Тенгир-Аллагь юрегигизге гьакъыл, патриот ругь, къурчлукъ салсын.

Ибрагьим БАММАТУЛИ

Размещено на сайте 30.06.2010

на верх

Размещено на сайте 30.06.2010

на верх

Разделы

Ссылки